Pierwsze wzmianki o wsi Wawrzyszew, osadzie założonej na prawie niemieckim, pochodzą już z XIV wieku. Przywilej z dnia 23 listopada 1379 roku wydany przez księcia Janusza I stanowił, że mieszczanie warszawscy są zobowiązani do otoczenia miasta murem. By ułatwić im wykonanie tych prac, książę owym aktem zwolnił ich na 8 lat od wszelakich danin, podatków i ciężarów. Jednocześnie na ten czas nadał miastu Warszawie wszelkie dochody z pięciu wsi książęcych, w tym właśnie Wawrzyszewa, z wyłączeniem kar sądowych i targowego.

Po przyłączeniu Mazowsza do Korony, króla Zygmunt Stary za medyczne usługi wynagrodził swojego nadwornego lekarza i maga, Baltazara Smosarskiego, a ten za zdobyte fundusze nabył wieś Wawrzyszew. Z jego też fundacji w 1542 roku we wsi erygowano parafię Marii Magdaleny, a kilka lat później ukończono budowę kościoła (ryc.1). Tego samego, który stoi do dziś, tylko na przestrzeni wieków delikatnie go rozbudowano i w przeciwieństwie do większości warszawskich zabytków, nie niszczono. Niektórzy badacze uważają, że parafię erygowano już w XV wieku, przed 1446 rokiem z części parafii św. Jana Chrzciciela, a erekcję XVI-wieczną traktują jako wtórną.

Podczas Insurekcji Kościuszkowskiej, kiedy wojska rosyjskie i pruskie rozpoczęły prawie dwumiesięczne oblężenie Warszawy, walki na obrzeżach miasta w dniu 26 sierpnia 1794 roku doprowadziły do zniszczenia Wawrzyszewa.

W tamtym czasie były to tereny podmokłe, przecinał je potok, będący dopływem Rudawki, ale kiedy w 1819 roku grunty przejął Instytut Agronomiczny, przeprowadzono prace melioracyjne, w wyniku których powstał układ trzech dużych zbiorników oraz kanałów - istniejące do dziś tzw. stawy Brustmana. Jednym z dyrektorów instytutu, przemianowanego w 1840 roku na Instytut Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa, był Michał Oczapowski, którego nagrobek nadal można oglądać na Cmentarzu Wawrzyszewskim.

Dla niewielkiej w sumie wsi, w 1827 roku liczyła 11 domostw i 138 mieszkańców, założono w 1830 roku cmentarz na własne potrzeby. Ponoć właśnie z tego roku pochodzi(ł) najstarszy grób "sztabskapitana Konstantego Brzozowskiego z 2 batalionu saperów zmarłego we wsi Wawrzyszew 8.VII.1830". W jednej z książek jednak znalazłem datę 8 VIII 1860 roku i podaną kwaterę - 4B - ale po kilku spacerach mogę tylko powiedzieć, że namierzenie owego grobu jest albo bardzo trudne, albo niemożliwe. Natomiast znalazłem kilka nagrobków z lat 50. XIX wieku.

Pod koniec XIX wieku stanowiły one własność carskiego Generał-Adiutanta Aleksandera Władimirowicza Patkulowa. Przez lata wchodził on w skład otoczenia carskiego, początkowo w roli adiutanta skrzydłowego następcy tronu, Aleksandra II Nikołajewicza, a później cara, w randze generała-majora świty carskiej. W 1868 roku za zasługi w walce z powstańcami styczniowymi car Aleksander II nagrodził go czterema folwarkami, w tym Wawrzyszewem.

W 1909 roku, w wyniku parcelacji dóbr Wawrzyszew, część terenów przeszła w ręce rodziny Chomiczów, z których inicjatywy powstała tu filia gospodarstwa ogrodniczo-nasiennego "Braci Chomicz", założonej tegoż roku z siedzibą na ulicy Zgody 8. Firma istniała do 1937roku.

W 1919 roku w osadzie znajdowało się już 40 domostw zlokalizowanych wzdłuż drogi do Mościsk (ryc.2). W następnym dwudziestoleciu osada znacznie się rozwinęła, ale kres temu położyła wojna. Podczas kampanii wrześniowej 1939 roku w okolicy toczyły się zacięte walki, a polegli mają dziś swoje kwatery na Cmentarzu, m.in. kilkuset żołnierzy z 30 Pułku Strzelców Kaniowskich; o ich walkach można przeczytać tutaj: Warszawskie Termopile.

Boje podczas Powstania Warszawskiego zakończyły się niemal kompletnym niepowodzeniem, a w wyniku niemieckiego odwetu 3 sierpnia wieś została wysiedlona i spalona, zginęło około 30 mieszkańców. Rozmawiając z jedną z mieszkanek Wawrzyszewa, dowiedziałem się, że część domów miała podziemne tunele, które prowadziły z dala od drogi, w głąb pól i łąk. Dzięki temu niektórym udało się ujść przed niemieckim terrorem.

Cmentarz Wawrzyszewski zajmuje powierzchnię 6,5 ha i był dwukrotnie powiększany. Początkowo "otoczony płotem z chrustu o obwodzie 547 łokci, z bramką i furtką drewnianą od frontu". Ów drewniany płot wokół cmentarza następnie zastąpiono murem, który w swojej pierwotnej postaci posiadał liczne elementy ozdobne (ryc.3). Projekt ogrodzenia powstał jeszcze podczas okupacji niemieckiej, w latach 1942-1943. Projektantem był światowej sławy architekt, Maciej Nowicki, który odbył nawet staż u Le Corbusiera. Współautorem projektu był Stefan Putowski, architekt i urbanista, współautor Planu Generalnego Warszawy. To ogrodzenie przetrwało do lat 80., kiedy zostało w całości zburzone.

Współczesne zdjęcia Cmentarza Wawrzyszewskiego